Akvilejski patrijarhat, jedan od patrijarhata Zapadne crkve (podređen papinskoj vlasti). Nastao 558, kada se tadašnji akvilejski biskup samoproglasio patrijarhom pozivajući se na apostolicitet svoje Crkve koju je prema predaji osnovao sv. Marko (prvi aleksandrijski patrijarh). Godine 568. zbog langobardskih provala sjedište patrijarhata premješteno je u bizantski Grado te je 607. godine postignuto izmirenje s Rimom. U Akvileji su se langobardske vlasti nastavile koristiti naslovom patrijarha za akvilejskog biskupa, što je Rim priznao 700. Godine 811. Karlo Veliki proveo je razgraničenje jurisdikcija između Akvilejskog patrijarhata i Salzburške nadbiskupije te su Akvilejskom patrijarhatu pripala područja južno od Drave (uključivo i hrvatske kneževine). U to je vrijeme iz patrijarhata usmjeravan misionarski pokret prema hrvatskim krajevima (osnutak Ninske biskupije). Tijekom borbe za investituru akvilejski patrijarsi podupirali su carsku stranu te su 1077. dobili u neposrednu vlast Furlaniju, Kranjsku i Istru. Svoju crkvenu jurisdikciju proširili su tijekom XII. stoljeća i na kvarnerske otoke i Zadar. Od XIII. stoljeća akvilejski patrijarsi sukobljavaju se s Mlecima zbog svjetovnih posjeda u sjevernoj Italiji i Istri te u tom sukobu postupno (do 1420) gube dotadašnja područja, teritorijalnu povezanost i političku vlast. Preseljenjem patrijarhata iz Grada u Mletke (1451), i crkveni ugled i jurisdikcija Akvilejskog patrijarhata sve se više smanjuje. Akvilejski patrijarhat formalno je ukinut 1751, a njegovo područje podijeljeno je između novih biskupija u Gorici i Udinama.