karolinška umjetnost, Lotarov kristal, IX. st., London, Britanski muzej
karolinška umjetnost, lik. umjetnost, poglavito arhitektura i umj. obrt, Franačke države od druge pol. VIII. do X. st.; često nazvana karolinška renesansa. Vrlo značajno razdoblje eur. umjetnosti; prvi put nakon propasti rim. civilizacije stvorena je jedinstvena kultura i lik. izraz čija je gl. karakteristika povezivanje kasnoant. umjetnosti s umjetnošću germanskih plemena koja su ušla u sastav nove države. Početak razvoja dogodio se na dvoru franačkoga kralja Karla Velikoga, koji okuplja znanstvenike, umjetnike i pjesnike; razvija se književnost na lat. jeziku, pišu se anali i kronike i teol. rasprave. U franačkim se skriptorijima razvija nov tip pisma, karolinška minuskula ili → karolina; iz tog su razdoblja brojne iluminacije u rukopisnim kodeksima (Psaltir Karla Ćelavoga; Evanđelistar biskupa Ebona). U arhitekturi se upotrebljavaju ant. bazilikalni tlocrt i oblici kršć. orijentalne umj. crkve oktogonalna i kružna tlocrta (Palatinska kapela u Aachenu; crkvica sv. Mihajla u Fuldi). Novost su golemi samostani s kompleksom zgrada okupljenih oko centralnog dvorišta (St. Gallen); crkve s portikom na zap. strani; podizanje prezbiterija i kripta ispod apside; deambulatorij u apsidi i tornjevi uz zap. pročelje. Svi ovi elementi ulaze u roman. arhitekturu i mijenjaju izgled crkve. Unutrašnjost crkava urešava se po uzoru na antiku freskama, uporabom raznobojnog mramora i mozaicima. Skulptura je manje zastupljena (konjanički kip Karla Velikoga); brojni reljefi od bjelokosti (diptisi, triptisi, kutije, korice za knjige i sl.) i predmeti crkv. obreda umjetnički obrađeni; utječu na monumentalni razvoj roman. plastike. Na temeljima karolinške renesanse razvila se romanika o. 1000.