urbanizam, Palmanova
urbanizam, plan grada Palmanove
urbanizam, Versailles
urbanizam, Zadar
urbanizam (lat.), znanstv. disciplina i djelatnost organiziranog planiranja, projektiranja, izgradnje i uređenja postojećih i novih arhit. sklopova, naselja, gradova, metropola i regija prema arhit.-umj. načelima; također proučavanje strukture i razvitka gradova, naselja i regija. Od antike šahovska je ploča jedan od osnovnih urbanističkih rješenja (→ Hipodam). U sr. vijeku gradovi se planiraju po sličnom obrazcu, ali su većinom opasani zidinama. U renesansi se projektiraju idealni gradovi (npr. Palmanuova, karlovačka tvrđava), prema tom modelu projektiraju se brojni u XVII. i XVIII. st. (Karlsruhe). U XIX. st. većina se srednjovj. gradova proširuju zrakastom i rasterskom uličnom mrežom te kružnim i dijagonalnim ulicama. Za skladan urbanistički plan važno je prikladno dimenzioniranje građevina, skladno povezivanje moderne i pov. arhitekture, uključivanje zelenih površina u cjelovit grad. organizam. → grad