aristotelizam, učenje Aristotelovih sljedbenika, osobito srednjovjekovnih, renesansnih i novovjekih tumačitelja Aristotelove baštine. Praksu komentiranja Aristotelovih djela započeli su već peripatetici (Andronik s Roda, Aleksandar iz Afrodizijade i dr.). Aristotelizam je, uz kasnije komentatore, sve manje bio nauk samog Aristotela,… Nastavi čitati →
ariš (prema latinskom nazivu Larix), rod listopadne četinjače iz porodice borova (Pinaceae). Raste u hladnijim predjelima sjeverne hemisfere, naraste do 40 m. Europski ariš raste u Alpama, Sudetima i Karpatima; osim njega postoji i eurojapanski, japanski, himalajski,… Nastavi čitati →
aritmetička sredina, broj jednak zbroju brojeva podijeljen s brojem pribrojnika. Npr. aritmetička sredina brojeva 2, 5, 8, 13 je (2+5+8+13)/4 = 28/4 = 7. Naziv prvi upotrijebio Kepler.
aritmetički niz ili aritmetička progresija, niz brojeva kod kojeg je razlika (diferencija) između svakog člana i njegova prethodnika stalna. Npr. u nizu 1, 6, 11, 16… razlika d = 5, a u nizu 20, 15, 10, 5… d =… Nastavi čitati →
aritmetički red, aritmetički niz kojem su članovi povezani operacijom zbrajanja, npr. 1+6+11+16+… Zbroj n uzastopnih članova je Sn = (n/2)(a1+a2).
aritmetika (grčki), jedna od osnovnih grana matematike koja se bavi brojevima. Smatra se kraljicom matematike. Naziv potječe od pitagorejaca. Važna otkrića u aritmetici jesu otkriće iracionalnih brojeva u staroj Grčkoj, uvođenje nule i pozicijskoga dekadskog zapisa (Indija), uvođenje arapskih brojki… Nastavi čitati →
aritmije (grčki: a ne, rhythmos ritam), poremećaji srčanog ritma. Nastaju zbog smetnji stvaranja odn. provođenja podražaja za kontrakciju srčanog mišića. Smetnje stvaranja su sinusna bradikardija (usporenje ispod 60 kucaja u minuti), sinusna tahikardija (ubrzanje iznad 90 kucaja), paroksizmalna tahikardija… Nastavi čitati →
aritmogrif (grčki), zagonetka s brojevima, brojčanica. Slova teksta predočena su brojkama tako da isto slovo uvijek zamjenjuje isti broj. Rješenje se provjerava u ponuđenome nizu slova.
Ariuşd (mađarski: Erösd), pretpovijesni lokalitet nedaleko od Braşova u Rumunjskoj. Nalazi iz neolitika i eneolitika. Eponim za neolitičku kulturu obojene keramike.
arivist (francuski), došljak, skorojević; čovjek koji je netom došao do imutka ili visoke časti. U negativnom značenju, laktaš, štreber, karijerist.
Ariwara no Narihira, japanski pjesnik (825 – 880). Jedan od “šest genija poezije” (rokkasen). Autor vrlo poznatih lirskih pjesama. Njegove su ljubavne zgode tema spisa Priče o Isi (IX. stoljeće).
Arizona, savezna država SAD-a (od 1912), 295 276 km2 (6. u SAD-u), 6 553 255 stanovnika (procjena 2012). (21. u SAD-u). Regija na jugozapadu SAD-a, graniči s New Mexicom na istoku, Utahom na sjeveru, Nevadom i Californijom… Nastavi čitati →
arka (latinski: arca kovčeg, škrinja), prema Bibliji, lađa u kojoj se Noa spasio od potopa (Noina arka); također i kovčeg zavjetni (arka od testamenta), najveća židovska svetinja, u kojoj se čuvao tekst Deset zapovijedi.
Arkad (grčki: Arkás), u grčkoj mitologiji, sin Zeusa i Kaliste, praotac i kralj Arkadijaca. Kalistu je ljubomorna Hera pretvorila u medvjedicu koju je Arkad progonio u lovu, nakon čega ih je Zeus podigao na nebo kao zviježđa Velikoga… Nastavi čitati →
arkada (latinski: arcus luk, svod) med Koštano lučno izbočenje čeone kosti iznad očne šupljine pokriveno naborom kože s obrvama.
arkade (latinski: arcus luk, svod), u graditeljstvu, svodište, nadsvođe; luk između dvaju stupova; niz lukova koji počivaju na stupovima; upotrebljavaju se u graditeljstvu od egipatskih hramova do danas; kadšto su arkade okruženi trgovi ili nizovi ulica; u bazilikama i… Nastavi čitati →
Arkadhía, okrug u srednjem dijelu Peloponeza, Grčka, pruža se do zaljeva Argolís; 4419 km2, 91 326 stanovnika (2001). Planinski kraj, pretežno vapnenački, 500–1000 m (najviši vrh 2409 m), izvorišta rijeke Alfiós i Evrótas, stočarstvo, nešto… Nastavi čitati →
Arkadija, pokrajina u srednjem dijelu Peloponeza, Grčka. Gradska naselja razvila su se razmjerno kasno (Mantineja, Orhomen, Tegeja). Saveznici Sparte do sloma njezine hegemonije (←371); otada tvore samostalan savez pod vodstvom novoosnovanoga grada Megalopola. Samostalnost saveza dokrajčili su Makedonci; u… Nastavi čitati →
Arkadije, Flavije (latinski: Flavius Arcadius), prvi car Istočnorimskog Carstva (Španjolska, oko 377 – ?, 1. V. 408). Sin cara Teodozija I.; vladao od 395. U vrijeme njegova vladanja, Carstvom su upravljali savjetnici Rufin, Eutropije i Gaines, a na… Nastavi čitati →
arkanđeli (grčki), u židovskoj i kršćanskoj tradiciji, anđeli koji za Boga obavljaju posebne zadatke. U Kumranskim rukopisima spominju se tri, kod rabina 6 ili 7, a u židovskoj apokaliptičkoj i kršćanskoj predaji 7. Prema spomenu u Bibliji imaju vlastita imena,… Nastavi čitati →
