celijakija (njemački iz grčkog: koilía trbušna šupljina), metabolička bolest nepoznata uzroka, kod koje gluteni, proteini nekih žitarica, dovode do oštećenja crijevne stijenke, što rezultira manjkavom apsorpcijom hrane, napose masti. Bolesnici imaju česte proljeve, obilate smrdljive bijele stolice, anemiju te gube… Nastavi čitati →
Céline, Louis-Ferdinand (pravo prezime Destouches), francuski književnik (Courbevoie, 27. V. 1894 – Meudon, 1. VII. 1961). Otvoreno zagovarao fašizam i antisemitizam, zbog čega 1944. bježi iz Francuske u Dansku, odakle se vraća 1951. Poznat po svojim… Nastavi čitati →
Celio-Cega, trogirska plemićka obitelj. Obnašali vodeće službe u gradskoj upravi (Juraj, konzul /1272/ i sudac /oko 1322/; Ciga Josipov, rektor /1392/; Andrija, sudac, rektor i kapetan /početkom XV. stoljeća/ i dr.). U doba ratova s… Nastavi čitati →
Celle, grad u Niedersachsenu, s Njemačka, na r. Alleru, 35 km si od Hannovera; 72 800 st. Leži na j rubu pokrajine Lüneberger Heide. Različita ind. (strojogradnja, kem., elektron., tekst., proizvodnja boja – među najstarijima u… Nastavi čitati →
Cellini, Benvenuto, talijanski zlatar, kipar i pisac (Firenca, 3. XI. 1500 – Firenca, 13. II. 1571). Jedan od najslavnijih zlatara svih vremena; stilski renesansnog izraza, ali se javljaju i obilježja manirizma i nemirni oblici ranoga… Nastavi čitati →
celobioza, C12H22O11, disaharid od kojega se sastoji celuloza. Bezbojni slatkasti kristal. Sastoji se od dviju molekula glukoze. Nema je u prirodi u slobodnom obliku.
celofan (latinski i grčki), proziran nepropustan list od regenerirane celuloze dobivene viskoznim postupkom. Služi za umotavanje živežnih namirnica.
celom (grčki: koíloma šupljina), tjelesna šupljina. Primarni, izvanembrijski celom (egzocelom), šupljina između koriona te amnija i žumančane vreće. Iščezava tijekom embrijskog razvoja proširenjem amnijske šupljine i sraštanjem amnija s korionom. Sekundarni, unutarembrijski celom (endocelom), prvobitno jedinstvena tjelesna šupljina… Nastavi čitati →
celon, umjetna plastična masa, derivat acetilceluloze. Sliči celuloidu, ali nije lakozapaljiv. Služi kao izolacijski materijal u niskofrekventnoj elektrotehnici (izrada izolacijskih ploča, palica, kućišta, aparata itd.) i kao materijal za izradu filmova.
celostat (latinski), astronomski instrument s ravnim zrcalom koje se automatski okreće i baca sliku nebeskog tijela u nepomični horizontalni dalekozor, gdje se obavljaju analiza i mjerenje. Poseban tip celostata za promatranje Sunca jest heliostat.
Celsius, Anders, švedski astronom i fizičar (Uppsala, 27. XI. 1701 – Uppsala, 25. IV. 1744). Profesor u Uppsali i direktor prve švedske zvjezdarnice (osnovana 1740). Istraživao dnevne promjene magnetske deklinacije i utvrdio utjecaj polarnog svjetla… Nastavi čitati →
celularizacija (latinski: cellula stanica), ostaničenje, proces pri kojemu se iz nestanične (često mnogojezgrene) protoplazme izdvajaju pojedine jezgre s pripadnom citoplazmom, odijelivši se staničnom opnom od citoplazme drugih jezgara.
celulaza, ferment koji razgrađuje celulozu. Stvara se samo u nižim životinjama i u bakterijama. Kod čovjeka i viših životinja celuloza se u crijevu razgrađuje s pomoću bakterija.
celulitis (latinski: cellula stanica) 1. Difuzna upala rahlog veziva, ponajviše gnojna (flegmona). Najčešće se radi o infekciji potkožnoga tkiva i tkiva očne šupljine (orbitalni celulitis). Kod potonjega upala se širi iz okolnih tkiva (nosa, paranazalnih sinusa, uha, zuba, lica),… Nastavi čitati →
celuloid (engleski), prozirna, elastična i lakozapaljiva plastična masa na bazi kolodija i kamfora. Više se ne upotrebljava, zamijenjena je nezapaljivim supstancijama (npr. celulozni acetati).
celuloza (latinski: cellula stanica), (C6H10O5)n, ugljikohidrat iz skupine polisaharida. Sastavljena je od dugih nizova međusobno povezanih molekula disaharida celobioze, a kemijski se razlikuje od škroba i ostalih polisaharida. Bijela vlaknasta tvar bez okusa i… Nastavi čitati →
celulozni lakovi, otopine celuloze (nitroceluloze, acetilceluloze, benzilceluloze) u nekom otapalu (alkoholu, acetonu i dr.).
celulozni nitrat (ili nitroceluloza), pogrešan naziv za ester celuloze i nitratne kiseline (nije nitro-spoj). Vlaknasta, lakozapaljiva masa koja služi u proizvodnji celuloida, filmova, ljepila i bezdimnog baruta.
