Foscolo, Leonardo, mlet. vojskovođa (XVII. st.). Imenovan generalnim providurom (1645–52) i voj. zapovjednikom mlet. postrojba u Dalmaciji. U Kandijskom ratu zauzeo Obrovac, Karin, Zemunik, Novigrad, Nadin, Vranu i Solin (1646) te Knin, Klis i Drniš (1647). Razbio tur. opsadu… Nastavi čitati →
Foscolo, Ugo (pravim imenom Niccolò), talijanski književnik (Zakint, Grčka, 6. II. 1778 – Turnham Green/London, 10. IX. 1827). Rani dio školovanja proveo u Splitu, a završio ga u Veneciji. Stekao široko klasično obrazovanje. Isprva pobornik Napoleona… Nastavi čitati →
fosfataze, enzimi (fermenti) koji cijepaju estere fosfatne kiseline (fosfatide, glicerolfosfatnu kiselinu, nukleotide i dr.). Postoje kisele i alkalne f. Ima ih u kvascu, mlijeku, u bubrezima, kostima i drugdje. Važne su u procesima izmjene tvari u organizmu (u mišićnom… Nastavi čitati →
fosfati, soli fosfatne (fosforne) kiseline H3PO4. Mogu biti f., hidrogenfosfati i dihidrogenfosfati. Važni su kao umjetna gnojiva (fosfatna gnojiva).
fosfatidi, fosfolipidi, složeni org. spojevi slični mastima, diesteri fosfatne kiseline. U f. spadaju lecitin, kefalin, cerebrozidi i dr. Važni su u metabolizmu.
fosfatiranje, postupak izrade zaštitnog sloja na površini metalnih predmeta uronjavanjem u vruću otopinu fosfatne kiseline kojoj se dodaju neki fosfati. Sloj fosfata je tanak pa se metal premazuje mašću, uljem, bojom ili lakovima.
fosfoprotein (grč. phosphoros svjetlonosan, proteion prvi), spoj proteina s fosfornom kiselinom, npr. kazein, vitelin.
fosfor, znak P (phosphorus), kem. element, red. br. 15, rel. at. masa 30,97. Vrlo raširen u prirodi. Pojavljuje se samo u spojevima (najčešće u solima fosfatne kiseline i fosfatima). Najvažniji su mu minerali fosforit i apatit. Postoji… Nastavi čitati →
fosforescencija, vrsta luminescencije pri kojoj neka tvar zrači svjetlost i nakon što prestane njezino osvjetljivanje.
fosforilizacija, fiziološki biokem. proces spajanja šećera s fosfornom kiselinom uz pomoć fermenta fosforilaze.
fosforit, Ca3(PO4)2, organogeni mineral, kalcijev fosfat, nastao trošenjem apatita. Važna sirovina u proizvodnji umjetnih gnojiva.
Foshan (ranije Namhoi), grad u provinciji Guangdong, ji Kina; 297 000 st. Leži u delti Biserne r., 15 km jz od Guangzhoua. Tkaonice svile, ind. šećera, kovinska, keramička, kem. ind. Turizam. Do 1949. važno religijsko središte.
fosili (lat. fossilis iskopan), na razne načine (petrifikacija, karbonizacija, konzerviranje, inkrustacija) sačuvani ostaci biljnih ili životinjskih organizama iz prošlih geol. razdoblja; hrvatski se često kaže okamine, iako su samo neki f. zapravo okamine. Provodni f. su ostaci organizama vremenski ograničenih… Nastavi čitati →
fosilizacija, procesi koji se događaju na organizmu od njegova ugibanja do nastanka → fosila.
fosilne smole, fosilizirane smole biljaka iz različitih razdoblja geol. prošlosti. → jantar
Foss (pravim prezimenom Fuchs), Lukas, američki skladatelj, pijanist i dirigent njemačkoga podrijetla (Berlin, 15. VIII. 1922 – New York, 1. II. 2009). Studirao u Parizu i SAD-u, najprije pijanist u Bostonskom simfonijskom orkestru (1944–50), zatim profesor i… Nastavi čitati →
Fosse, Bob, američki filmski redatelj, koreograf i plesač (Chicago, 23. VI. 1927 – Washington, 23. IX. 1987). Proslavio se glazbeno-političkom melodramom Cabaret (1972) nagrađenom s 8 Oscara, uključujući i za najbolju režiju, a vrlo… Nastavi čitati →
Foster, Hal (pravim imenom Harold Rudolf), američki crtač stripa (Halifax, Kanada, 16. VIII. 1892 – Spring Hill, Florida, 25. VII. 1982). Jedan od pionira američkoga klasičnog stripa; među ostalim crtao seriju Tarzan (od 1929) i dogodovštine Princa Valianta.
Foster, Jodie, amer. film. glumica (New York, 19. XI. 1963). Afirmirala se provokativnim ulogama već u pubertetskoj dobi (npr. Taksist, 1976, M. Scorsesea), a potom postaje jedna od najuglednijih holivudskih zvijezda, dvaput nagrađena Oscarom (Optužena… Nastavi čitati →
Foster, Norman Robert, engleski arhitekt (Manchester, 1. VI. 1935). Arhitekturu završio u Londonu. Jedan od najznačajnijih engleskih arhitekata koji upotrebljava nove tehnike gradnje i nove materijale. Izgradio, osim mnogih stambenih i poslovnih objekata u Engleskoj, velik kompleks… Nastavi čitati →
