FIZIKALNO-KEMIJSKE I MATEMATIČKE ZNANOSTI
zbrajanje (adicija, sumiranje, sabiranje, zbrojidba) mat Jedna od osnovnih računskih operacija dodavanja brojeva, koji se zovu adendi, sumandi, pribrojnici, jednog drugome tako da se dobije rezultat koji se zove zbroj ili suma, a operacija se označava s plus ili više… Nastavi čitati →
zbroj mat Suma, rezultat zbrajanja.
Zeeman, Pieter, nizozemski fizičar (Zonnemaire, 25. V. 1865 – Amsterdam, 9. X. 1943). Značajan zbog otkrića cijepanja atomskih energetskih razina u magnetskom polju, po njemu nazvanog Zeemanov efekt. Proučavao efekt magnetskoga polja u svjetlosnom zračenju. Potvrdio Lorentzovu pretpostavku o… Nastavi čitati →
zein, jednostavni protein bijele ili žute boje koji se dobiva izlučivanjem glutena iz kukuruznog brašna. Upotrebljava se za izradu ljepila, umjetnih materijala, boje i drugo.
Zelinski, Nikolaj Dmitrijevič, ruski kemičar (Tiraspol, danas Moldavija, 6. II. 1861 – Moskva, 31. VII. 1953). Studirao kemiju u Odesi, Leipzigu i Göttingenu. Jedan od osnivača teorije organske katalize. Otkrio mehanizam halogeniranja karboksilnih kiselina (1887). Izumio zaštitnu plinsku masku… Nastavi čitati →
Zemlja, po udaljenosti od Sunca treći planet Sunčeva sustava, nalazi se između Venere i Marsa. Najveći od četiriju unutar. planeta. Oko Sunca kao žarišta elipse kreće se po eliptičnoj stazi ekscentriciteta 0,0167 sr. brzinom od 29,76 km/s na sr.… Nastavi čitati →
Zemljin magnetizam → geomagnetizam
zemnoalkalijski metali → alkalijske zemlje
zenit (arap.), najviša točka na prividnoj nebeskoj sferi, okomito na stajalište motritelja na Zemlji. Supr. nadir.
zepto-, znak z, predmetak u nazivu decimalne jedinice, 10-21.
Zernike, Frits, nizozemski fizičar (Amsterdam, 16. VII. 1888 – Amersfoort, 10. III. 1966). Studirao kemiju, matematiku i fiziku u Amsterdamu. Značajan doprinos ostvario u području optike. Otkrio fazno-kontrastne tehnike u mikroskopiji, za što je 1953. dobio Nobelovu nagradu za fiziku.
zeta-, predmetak u nazivu decimalne jedinice, 1021.
Zewail, Ahmed Hassan, egip.-amer. kemičar (Damanhur, 26. II. 1946). Proučavao kem. reakcije na vremenskoj skali femtosekunde. Koristeći se ultrabrzom laserskom tehnikom otkrio strukturu i svojstva prijelaznih stanja u reakcijama. Za to otkriće dobio je Nobelovu nagradu za kemiju 1999.
zgrušavanje → koagulacija
zgušnjivači → dekantacija
Ziegler, Karl, njemački kemičar (Helsa, kraj Kassela, 26. XI. 1898 – Mülheim an der Ruhr, 12. VIII. 1973). Profesor kemije u Halleu (1936). Od 1943. do 1969. direktor Instituta Max-Planck u Mülheimu. Za svoja otkrića u području kemije i… Nastavi čitati →
zimogen (grč.), neaktivni predstadij enzima koji zahtijeva neku biokem. pretvorbu (npr. hidrolizu) kako bi postao aktivni enzim. Z. su najčešće predstadiji enzima probave (tripsinogen, kimotripsinogen, pepsinogen).
zlatni rez (latinski sectio aurea), geometrijska podjela neke cjeline na dva nejednaka dijela, pri čemu se manji dio odnosi prema većem kao što se veći odnosi prema cjelini; njime se nastojala pronaći harmonija i idealno mjerilo u umjetničkom… Nastavi čitati →
